De waterproblematiek op de Canarische Eilanden
De uitdagingen van waterbeleid in Canarische Eilanden
De Canarische Eilanden staan momenteel voor belangrijke vraagstukken met betrekking tot het waterbeheer. In dit artikel zullen we ingaan op de problemen rondom water, klimaatverandering, watercrises en de oplossingen die nodig zijn om duurzaam waterbeheer te waarborgen.
De complexe wereld en de waterproblematiek
De Canarische Eilanden hebben onlangs te maken gehad met uitgebreide discussies van onderzoekers en professionals over de waterproblematiek. Onderwerpen als grondwater, hydrologische plannen, gezuiverd water en digitale oplossingen domineren de gesprekken. Het lijkt alsof er een magische oplossing is gevonden voor alle waterproblemen op de Canarische Eilanden. Sommigen bekritiseren zelfs de huidige aanpak.
In theorie beschikken de Canarische Eilanden over een uitgebreide kennis en innovatieve benaderingen op het gebied van waterbeheer. Ze hebben een voortrekkersrol gespeeld op het gebied van grond- en oppervlaktewaterbeheer, ontziltingsinstallaties, hergebruik van gezuiverd water, digitalisering van waterbeheer en duurzaamheid.
Maar ondanks al deze successen staan de Canarische Eilanden momenteel voor noodsituaties op het gebied van waterbeheer en klimaatverandering. Waarom zijn er watercrises en waarom wordt er niet openlijk over gesproken?
De Canarische Eilanden: een unieke wateruitdaging
De Canarische Eilanden bevinden zich in een voortdurende staat van onevenwicht tussen de natuurlijke watervoorraden en de vraag naar water, met uitzondering van enkele eilanden zoals La Palma en La Gomera. Deze situatie is vastgelegd in de doelstellingen van de hydrologische plannen, en er zijn programma’s ontwikkeld om deze problemen aan te pakken.
Het probleem van het waterbeleid op de Canarische Eilanden gaat echter dieper en heeft te maken met sociale, administratieve en politieke oorzaken. Er is een gebrekkig werkend model en een onverschillige houding ten opzichte van waterbeheer.
Het verleden
In het verleden waren er verschillende hydraulische diensten in elke provincie, elk met hun eigen structuur en verantwoordelijkheden voor waterbeheer. In 1990 veranderde de wettelijke bevoegdheid met de Waterwet en overdrachtsdecreten. Er werden eilandwaterraden opgericht en er werden bevoegdheden toegekend aan de Canarische Regering, de Eilandraden en de Eilandwaterraden. Dit leidde tot een gecompliceerd planningssysteem met goedkeuringen op drie verschillende niveaus.
Tot 2010 werden de bevoegdheden van de Canarische Regering ondergebracht bij de afdeling Openbare Werken, Woningbouw en Water. Na een politieke verandering in 2011, kwam de Directie Water onder de afdeling Landbouw en Visserij te vallen en raakte ze in de vergetelheid. Organisatorisch viel ze onder de Staatssecretaris van Visserij en gedurende lange periodes was er geen directeur, en soms zelfs geen afdelingshoofd. Als klap op de vuurpijl werd de Waterafdeling verplaatst naar een ander gebouw in de stad, wat voor sommigen als een totale verbanning aanvoelde.
In de afgelopen legislatuur werd het idee geopperd om de Waterafdeling om te vormen, zoals het model van het nationale Ministerie, en deze onder te brengen in een nieuw opgerichte afdeling genaamd “Ecologische Overgang, Strijd tegen Klimaatverandering en Ruimtelijke Planning”. Hierdoor verdween Water in de schaduw van de Canarische Regering.
Crisis 2009 en verlies aan personeel
Bovenop deze politieke en administratieve verwarring ontstond er een ander groot probleem in alle overheidsinstellingen door de economische crisis van 2009. Het aannemen en behouden van overheidsmedewerkers veranderde aanzienlijk, met een verlies van personeel in de overheid.
Dit heeft geleid tot een daling in de kwaliteit van overheidsdiensten. Er was geen strategie om ervaren personeel samen te laten werken met nieuw personeel om kennis, talent en ervaring over te dragen met betrekking tot procedures en processen.
Europese richtlijn
Om de situatie nog ingewikkelder te maken, werd Richtlijn 2000/60/EG van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2000 gepubliceerd, waarin een gemeenschappelijk kader werd vastgesteld voor het waterbeleid. Deze richtlijn vereiste cyclische planning van waterbronnen om de zes jaar via hydrologische plannen voor elk stroomgebied.
Er werden andere regelgevingen van kracht met betrekking tot nitraatbeheer in grondwater, waterzuiveringsprocessen, lozingen, administratief beheer, kostenherstel, opstelling van hydrologische plannen en overstromingsrisicobeheer. Dit leidde tot een constante stroom van inbreukprocedures wegens non-conformiteit. Dit gebeurde zelfs terwijl de Canarische wetgeving met betrekking tot waterbeleid moest worden aangepast aan de Europese richtlijnen.
Streven naar gemeenschappelijk beleid
Ondanks deze inspanningen blijkt dat er aan het begin van de vorige legislatuur pogingen werden ondernomen om de Waterwet te wijzigen en te streven naar een gemeenschappelijk en solidair beleid voor de Canarische Eilanden. De realiteit is echter als volgt:
- Het stroomgebied van de Donau beslaat 801.463 km² met een bevolking van 250 miljoen. Het stroomgebied van El Hierro heeft slechts 250 km² (landoppervlak) en 9.000 inwoners. Beide stroomgebieden moeten echter dezelfde procedures volgen.
- In Spanje zijn er 25 stroomgebieden met een totaaloppervlak van 506.030 km² en een bevolking van 48,35 miljoen. De Canarische Eilanden, die slechts 1,48% van het totale oppervlak en 4,59% van de totale bevolking vertegenwoordigen, hebben 7 afzonderlijke stroomgebieden, wat overeenkomt met 28% van Spanje.
- Dit betekent dat op de Canarische Eilanden 14 verschillende plannen moeten worden uitgewerkt, in plaats van slechts twee: een hydrologisch plan en een risicobeheerplan voor overstromingen. Aan het einde van de laatste legislatuur, die eindigde in 2023, was er geen wijziging in de wetgeving en bleven de Canarische Eilanden werken met 7 afzonderlijke stroomgebieden.
Hoewel elk eiland zijn eigen specifieke behoeften heeft op het gebied van waterbeheer, is er behoefte aan een gezamenlijke planning met vereenvoudigde procedures en een integraal en inclusief beleid dat snel kan reageren op Europese vereisten zonder iemand achter te laten.
Het vergeten menselijke aspect in het waterbeheer
Een ander kritiekpunt betreft het personeel en de expertise. Er is onvoldoende aandacht besteed aan het creëren van multidisciplinaire teams van gespecialiseerde experts om een effectief waterbeheer en planning mogelijk te maken. Teams met ervaring, motivatie en waardering, met continuïteit in de functies, zijn essentieel voor een succesvol beleid.
Het huidige onevenwicht tussen natuurlijke hulpbronnen en de vraag naar water is bekend en wordt onderstreept in de plannen en door gezond verstand. Efficiënt en duurzaam beheer moet deze situatie op een doeltreffende manier aanpakken, iets wat al tientallen jaren bekend is.
Het is onbegrijpelijk dat er een watercrisis wordt uitgeroepen om zaken als het waterdicht maken van opslagtanks, het optimaliseren van het leidingnetwerk, het opsporen van lekken en verbeteringen aan het waternetwerk uit te voeren, aangezien deze taken eigenlijk als routine-onderhoud zouden moeten worden beschouwd.
Evenzo is het onverklaarbaar dat de bouw van nieuwe ontziltingsinstallaties wordt voorgesteld, terwijl de vraag naar water al jaren bekend is en ongeveer 55% van het ontzilte water verloren gaat door lekken in het leidingnet. Het feit dat de Canarische Regering deze inefficiënties blijft subsidiëren met 8,5 miljoen euro per jaar, in plaats van ze te voorkomen, is eveneens verontrustend.
Het is misschien wel zo dat het antwoord niet ligt in het verder vergroten van de ontziltings capaciteit. Het is mogelijk dat de miljoenen die worden geïnvesteerd om de ontziltings capaciteit uit te breiden, samen met de bijbehorende zoutlozingen, milieuschade en CO2-uitstoot, geen zin hebben en dat de prijs per kubieke meter water voor de eindgebruiker alleen maar duurder wordt.
Conclusie
Hoewel we denken dat we duurzamer worden door de klimaatverandering en de strijd hiertegen, is de huidige aanpak van waterbeheer vijandig tegenover duurzaamheid. Laten we mekaar niet voor de gek houden, de schuld van al deze problemen ligt niet alleen bij klimaatverandering, zoals soms wordt gesuggereerd, maar ligt vooral bij onszelf.
Het Canarische waterbeleid heeft vele jaren stilgestaan en er is dringend behoefte aan een herziening van de Waterwet, planningsvoorschriften en waterbeleid. Er moet een realistisch hydrologisch plan worden opgesteld, gebaseerd op gedegen gegevens, dat regionaal en solidair is. We moeten onze kennis van hydrologie en hydrogeologie actualiseren om een betere beoordeling van de waterbalansen, overstromings studies en kustoverstromingen mogelijk te maken.
Er is veel werk aan de winkel en we moeten de verdeeldheid tussen verschillende bevoegde instanties aanpakken. Ook moeten we de politiek van het uitbesteden van projecten en studies aan overheidsinstanties heroverwegen om oneerlijke concurrentie te vermijden en gespecialiseerde waterbedrijven niet te benadelen.
De bewering dat klimaatverandering de verzilting van grondwater zal veroorzaken, neerslag zal verminderen en overstromingen zal veroorzaken, lijkt te worden overdreven.
Het langdurige probleem van grondwater verzilting is grotendeels te wijten aan historisch overmatig gebruik van grondwater op sommige locaties en niet primair aan de stijging van het zeeniveau.
Er is behoefte aan realisme in de aanpak van de Canarische waterproblematiek. Het is essentieel dat we het verouderde watersysteem niet vergeten en dat we investeren in de vernieuwing van verouderde infrastructuren.
Het historische “waterprobleem” in de Canarische Eilanden lijkt misschien opgelost, maar in werkelijkheid bevinden we ons momenteel in een ernstige watercrisis. Het is tijd voor verandering in het Canarische waterbeleid. Bron
